Są książki, które z upływem lat nie blakną, lecz nabierają nowych odcieni. Nawet jeśli niektóre z nich mają opinię poważnych i niedostępnych, ich historie wciąż pulsują życiem, przypominając nam, że ludzkie pragnienia, konflikty i marzenia od wieków pozostają takie same.
Oto moja lista 23 książek, które wciąż trafnie opowiadają o świecie i o nas samych, i które warto poznać, choćby po to, by zrozumieć, na czym polega prawdziwa siła literatury.
Klasyka Literatury Światowej – Spis Treści
F. Scott Fitzgerald – Wielki Gatsby
Akcja powieści toczy się w latach 20. XX wieku na Long Island, w pobliżu Nowego Jorku. Narratorem jest Nick Carraway, młody mężczyzna, który wprowadza się do dzielnicy West Egg, zamieszkiwanej przez nowobogackich. W pobliżu mieszka tajemniczy i niezwykle bogaty Jay Gatsby, organizujący huczne przyjęcia, na których gromadzi się śmietanka towarzyska miasta.
Nick szybko zaprzyjaźnia się z Gatsbym i dowiaduje się, że wszystkie jego działania motywowane są chęcią odzyskania dawnej ukochanej, Daisy Buchanan, która obecnie jest żoną bogatego i aroganckiego Toma Buchanana. Gatsby żywi nadzieję, że dzięki majątkowi i prestiżowi uda mu się ponownie zdobyć Daisy.
Przeczytaj też: Gdzie Słuchać Audiobooków? 4 Aplikacje z Najdłuższym Okresem Próbnym.
John Steinbeck – Myszy i ludzie
„Myszy i ludzie” to opowieść o dwóch robotnikach, George’u i Lenniem, którzy przemierzają Kalifornię w poszukiwaniu sezonowej pracy. George potrafi odnaleźć się w trudnych warunkach, myśli trzeźwo i dba o bezpieczeństwo ich obu. Lennie natomiast jest silny fizycznie, ale intelektualnie pozostał dzieckiem, co często prowadzi do nieporozumień i kłopotów. Mimo tych różnic, łączy ich silna, autentyczna przyjaźń oraz wspólne marzenie o własnym domu i kawałku ziemi, który zapewni im spokojną przyszłość.
George Orwell – Rok 1984
Akcja powieści rozgrywa się w fikcyjnym państwie Oceania, w którym obywatele żyją pod ciągłym nadzorem Partii i tajemniczego Wielkiego Brata. Główny bohater, Winston Smith, jest zwykłym człowiekiem, który zaczyna kwestionować otaczającą go rzeczywność.
Winston próbuje zachować resztki niezależnego myślenia, ale szybko przekonuje się, że w świecie, w którym partia rządzi nie tylko działaniami, lecz także językiem i myślami, bunt to zadanie niemal niewykonalne.
Przeczytaj też: Agatha Christie: Wszystkie Książki w Wersji Audio za Darmo.
Harper Lee – Zabić drozda
Akcja powieści rozgrywa się w latach trzydziestych, w małym miasteczku w stanie Alabama. Historię poznajemy z perspektywy kilkuletniej Scout Finch, która dorasta w świecie rządzonym przez sztywne, choć nie zawsze sprawiedliwe zasady.
Ojciec Scout, Atticus Finch, adwokat, który cieszy się szacunkiem sąsiadów, podejmuje się obrony czarnoskórego mężczyzny niesłusznie oskarżonego o napaść. Doskonale zdaje sobie sprawę z tego, jak silne są uprzedzenia w lokalnej społeczności, ale nie wycofuje się z podjętych zobowiązań.
Scout przygląda się wydarzeniom z dziecięcą otwartością i szczerością, ucząc się przy tym, że świat dorosłych nie zawsze działa tak, jak powinien.
Aldous Huxley – Nowy wspaniały świat
Powieść przenosi czytelnika do odległej przyszłości, w której społeczeństwo funkcjonuje pozornie idealnie. Ludzie żyją w dobrobycie i komforcie, nie znają chorób ani konfliktów, ale ceną za to jest brak indywidualności i wolności osobistej. Każdy obywatel od urodzenia przypisany jest do określonej roli społecznej, a wszelkie emocje czy refleksje, które mogłyby zakłócić ten porządek, eliminowane są za pomocą specjalnych leków.
Gdy jeden z bohaterów, wychowany poza tym systemem, trafia do uporządkowanej rzeczywistości, jego obecność staje się punktem wyjścia do refleksji nad tym, co naprawdę znaczy być człowiekiem.
Serialową ekranizację „Nowego wspaniałego świata”, zrealizowaną w ostatnich latach, można obejrzeć na platformie Netflix.
Fiodor Dostojewski – Zbrodnia i kara
Głównym bohaterem powieści jest Rodion Raskolnikow – młody, ubogi student z Petersburga, który postanawia zabić lichwiarkę, przekonany, że jego czyn można usprawiedliwić większym dobrem. Po dokonaniu zbrodni nie znajduje jednak ani ulgi, ani oczekiwanej wolności. Zamiast tego rozpoczyna się jego powolny wewnętrzny rozpad.
Dostojewski prowadzi czytelnika przez labirynt myśli, wyrzutów sumienia i prób racjonalizacji, tworząc jedno z najgłębszych i najbardziej poruszających studiów ludzkiej psychiki w literaturze.
Victor Hugo – Nędznicy
Głównym bohaterem powieści jest były galernik Jean Valjean, który po dziewiętnastu latach ciężkich robót wychodzi na wolność i próbuje ułożyć sobie życie na nowo. Mimo próby przemiany i szczerej chęci czynienia dobra, Valjean nie może uciec od piętna przeszłości. Ściga go inspektor Javert, przekonany, że człowiek raz skazany nie może się zmienić. Ich relacja staje się osią wielu dramatycznych wydarzeń i zarazem nośnikiem jednego z najważniejszych pytań powieści: czy to, co zgodne z prawem, zawsze jest moralne – i odwrotnie?
Michaił Bułhakow – Mistrz i Małgorzata
Akcja powieści toczy się w Moskwie lat 30., w realiach głęboko naznaczonych stalinowskim terrorem. Do miasta przybywa tajemniczy cudzoziemiec – profesor Woland – który szybko okazuje się nie kim innym, jak samym diabłem. Towarzyszy mu osobliwa świta: cyniczny Korowiow, demoniczny Azazello i mówiący kot Behemot. Ich obecność uruchamia lawinę niezwykłych, często absurdalnych wydarzeń, które burzą pozorny porządek miasta. W satyryczny, a zarazem bezlitosny sposób Woland demaskuje obłudę, oportunizm i strach rządzące codziennym życiem w Moskwie.
Równolegle poznajemy losy Mistrza – pisarza, który stworzył powieść o Poncjuszu Piłacie i został za to publicznie potępiony, odrzucony i ostatecznie złamany. Upokorzony i pozbawiony wiary we własne słowa, trafia do szpitala psychiatrycznego. Jego ukochana, Małgorzata, nie może pogodzić się z jego zniknięciem. Gotowa jest zaryzykować wszystko – także kontakt z siłami nadprzyrodzonymi – by ocalić Mistrza i jego zapomniane dzieło.
Ken Kesey – Lot nad kukułczym gniazdem
Akcja powieści toczy się w szpitalu psychiatrycznym, w którym panuje rygorystyczny porządek, narzucany przez zimną i bezwzględną siostrę Ratched. W jej świecie nie ma miejsca na sprzeciw, a pacjenci są traktowani jak trybiki w dobrze funkcjonującej maszynie. Sytuacja zmienia się, gdy na oddział trafia Randle McMurphy – charyzmatyczny outsider, który symuluje chorobę psychiczną, by uniknąć więzienia. Od samego początku nie podporządkowuje się narzuconym regułom, kwestionuje autorytet personelu i zaraża innych pacjentów poczuciem sprawczości i odwagi.
Narratorem powieści jest Wódz Bromden – milczący, uważany za niemego i niegroźnego, ale w rzeczywistości bystry obserwator, który dzięki obecności McMurphy’ego zaczyna na nowo odzyskiwać głos i wiarę w siebie. To właśnie jego perspektywa nadaje książce wyjątkowy rytm i głębię – opisuje on świat nie tylko takim, jakim jest, ale też takim, jakim go odczuwa i interpretuje, często w sposób oniryczny i pełen symboli.
J.D. Salinger – Buszujący w zbożu
Narratorem i bohaterem powieści jest szesnastoletni Holden Caulfield – chłopak z dobrego domu, który właśnie został wyrzucony z kolejnej szkoły. Zamiast od razu wracać do domu, postanawia spędzić kilka dni samotnie w Nowym Jorku. Holden włóczy się po mieście, spotyka dawno niewidzianych znajomych, rozmawia z nieznajomymi, odwiedza miejsca z dzieciństwa. Każda z tych interakcji uwypukla jego poczucie alienacji oraz narastającą frustrację wobec otoczenia, które postrzega jako pełne fałszu i zakłamania.
Holden nie ukrywa swojej niechęci do dorosłości i wszystkiego, co uważa za sztuczne. Z jednej strony gardzi światem dorosłych, z drugiej – tęskni za czymś prawdziwym, szczerym, niewinnym. Najbliższa jest mu jego młodsza siostra Phoebe – bystra i bezpośrednia – w której znajduje jedyny punkt oparcia.
Charles Dickens – Wielkie nadzieje
Głównym bohaterem powieści jest Pip – chłopiec dorastający w ubogim domu na angielskiej prowincji, pod opieką surowej siostry i jej łagodnego męża, kowala Joe. Jego życie przybiera nieoczekiwany obrót, gdy jako dziecko pomaga zbiegłemu galernikowi, a wkrótce potem zostaje zaproszony do posiadłości panny Havisham – tajemniczej, żyjącej w odosobnieniu arystokratki. Tam poznaje Estellę, chłodną i dumną dziewczynę, która wywiera na nim ogromne wrażenie. Od tej chwili Pip zaczyna patrzeć na swoje pochodzenie z rosnącym wstydem i marzy o innym, „lepszym” życiu, takim, które pozwoliłoby mu zasłużyć na uznanie i miłość Estelli.
Jakiś czas później Pip otrzymuje wiadomość, że dzięki wsparciu anonimowego darczyńcy ma zostać dżentelmenem. Wyjeżdża do Londynu, podejmuje naukę i wchodzi w świat, który dotąd wydawał mu się zupełnie niedostępny. Wierzy, że to panna Havisham stoi za jego przemianą i że jego przyszłość została z nią i Estellą po cichu zaplanowana. Z czasem odkrywa jednak, jak złudne były jego wyobrażenia – zarówno o pochodzeniu majątku, jak i o własnej wartości. Konfrontacja z prawdą staje się dla niego bolesną, ale niezbędną lekcją dorastania.
Joseph Heller – Paragraf 22
Akcja powieści rozgrywa się podczas II wojny światowej, na fikcyjnej wyspie Pianosa, gdzie amerykańscy lotnicy wykonują kolejne naloty bombowe. Główny bohater, kapitan Yossarian, jest bombardierem, który rozpaczliwie stara się uciec od bezsensownej wojny. Przerażony skalą śmierci i absurdem sytuacji, szuka sposobu, by zostać uznanym za niezdolnego do dalszej służby. Szybko jednak napotyka tytułowy „paragraf 22” – przepis, który mówi, że każdy, kto chce uniknąć niebezpiecznych misji, wykazuje objawy zdrowego rozsądku i dlatego nie jest szalony, a skoro nie jest szalony, nie może zostać zwolniony z obowiązku latania.
Jane Austen – Duma i uprzedzenie
Główną bohaterką powieści jest Elizabeth Bennet – inteligentna, pełna wdzięku i obdarzona ciętym poczuciem humoru dziewczyna, druga spośród pięciu córek państwa Bennet, mieszkających na angielskiej prowincji. Dotychczas spokojne życie rodziny zmienia się, gdy w sąsiedztwie pojawia się młody, zamożny i towarzyski kawaler, pan Bingley, któremu towarzyszy jego przyjaciel – powściągliwy, dumny i nieprzystępny pan Darcy. Pierwsze spotkanie Elizabeth i pana Darcy’ego przebiega wyjątkowo niefortunnie: on okazuje jej chłodną obojętność, a ona – urażona jego pozorną wyniosłością – wyrabia sobie o nim niepochlebną opinię.
Z czasem jednak Elizabeth i Darcy zaczynają dostrzegać, że ich początkowe oceny były powierzchowne i niesprawiedliwe. Oboje muszą zmierzyć się ze swoimi uprzedzeniami oraz własną dumą, która utrudnia im przyznanie się do rodzącego się między nimi uczucia. Ich relacja rozwija się na tle angielskiej prowincji i życia wyższych sfer, pełnego salonowych rozmów, plotek, konwenansów oraz presji społecznej, która sprawia, że decyzje o małżeństwie częściej wynikają z rozsądku niż prawdziwej miłości.
Lew Tołstoj – Anna Karenina
Tytułowa bohaterka, Anna, jest żoną wpływowego urzędnika z Petersburga i matką kilkuletniego syna. Wiedzie życie podporządkowane społecznym oczekiwaniom – pełne pozorów, ale pozbawione emocjonalnej bliskości. Wszystko zmienia się, gdy poznaje młodego oficera, Aleksego Wrońskiego. Ich relacja przeradza się w namiętny romans, który wstrząsa fundamentami jej dotychczasowego świata. Anna, rozdarta między uczuciem a obowiązkiem, decyduje się na dramatyczny krok. Porzuca dotychczasowe życie, narażając się na odrzucenie przez środowisko, zerwanie więzi z synem i bolesną samotność w społeczeństwie, które nie wybacza kobietom złamania zasad.
Równolegle Tołstoj snuje historię Lewina – ziemianina, który poszukuje sensu życia poza powierzchownym blaskiem salonowego świata. Jego losy, początkowo pozornie niezależne od wątku Anny, z czasem tworzą drugi, kontrastowy biegun powieści.
Aleksander Dumas – Hrabia Monte Christo
Głównym bohaterem powieści jest Edmund Dantès – młody, utalentowany marynarz, przed którym rysuje się świetlana przyszłość. Dantès cieszy się zaufaniem przełożonych, planuje ślub z ukochaną Mercedes i właśnie ma objąć stanowisko kapitana. Wszystko przepada w jednej chwili, gdy pada ofiarą zdrady i fałszywych oskarżeń ze strony zazdrosnych i wpływowych ludzi. Bez procesu i możliwości obrony trafia do ponurej twierdzy Château d’If, gdzie spędza długie lata w samotności i zapomnieniu.
W murach twierdzy Dantès poznaje tajemniczego księdza Farię, który staje się dla niego nauczycielem i duchowym przewodnikiem. To właśnie on przekazuje Edmundowi nie tylko rozległą wiedzę, ale też sekret ukrytego skarbu, znajdującego się na wyspie Monte Christo.
Po dramatycznej ucieczce z więzienia Edmund odnajduje skarb i przyjmuje nową tożsamość – jako hrabia Monte Christo wraca do świata, by odnaleźć tych, którzy go zdradzili, i wymierzyć sprawiedliwość.
Sylvia Plath – Szklany klosz
Główną bohaterką powieści jest Esther Greenwood – zdolna, ambitna studentka z prowincji, która otrzymuje staż w renomowanym magazynie w Nowym Jorku. Początkowo wydaje się, że przed Esther otwierają się nieograniczone możliwości, a jej przyszłość zapowiada się obiecująco. Jednak Esther coraz wyraźniej odczuwa zagubienie, narastający niepokój i poczucie obcości. Dziewczyna stopniowo odkrywa, że nie potrafi sprostać wymaganiom, które narzuca jej otoczenie, ani tym, które stawia sama sobie.
Po powrocie do rodzinnego miasta stan psychiczny Esther ulega pogorszeniu. Dziewczyna zaczyna doświadczać narastającej apatii, bezsenności i poczucia izolacji, tracąc kontakt zarówno z otoczeniem, jak i z samą sobą. Ostatecznie trafia do szpitala psychiatrycznego, gdzie musi stoczyć trudną walkę o odzyskanie kontroli nad własnym życiem.
Tytułowy „szklany klosz” symbolizuje poczucie osamotnienia i uwięzienia. Rzeczywistość widoczna jest na wyciągnięcie ręki, ale jednocześnie pozostaje niemożliwa do osiągnięcia, oddzielona niewidzialną barierą.
Margaret Mitchell – Przeminęło z wiatrem
Akcja książki rozpoczyna się w Georgii, tuż przed wybuchem wojny secesyjnej. Główną bohaterką jest Scarlett O’Hara – piękna, impulsywna i pełna życia córka właściciela plantacji bawełny o nazwie Tara. Scarlett wiedzie beztroskie życie, koncentrując się na balach, flirtach i towarzyskich rozrywkach. Jej świat ulega gwałtownej zmianie wraz z nadejściem wojny, która niszczy znany jej porządek i zmusza do porzucenia dotychczasowych przyzwyczajeń.
Scarlett musi poradzić sobie nie tylko z utratą majątku, ale także ze śmiercią bliskich, głodem i biedą, które stają się codziennością po wojnie. Nie poddaje się jednak – kierowana ambicją i uporem robi wszystko, by przetrwać i uratować rodzinną Tarę.
Jej losy dodatkowo komplikuje relacja z Rhettem Butlerem, która staje się jednym z głównych wątków powieści. Scarlett długo nie rozumie własnych uczuć i często docenia to, co naprawdę istotne, dopiero wtedy, gdy jest już na to za późno.
Antoine de Saint-Exupéry – Mały Książę
Narratorem powieści jest pilot, który po awarii samolotu ląduje na pustyni i tam spotyka Małego Księcia – tajemniczego chłopca z innej planety. W rozmowach z nim poznaje historię jego niezwykłej podróży przez różne asteroidy, na których Mały Książę spotyka dorosłych zajętych bardzo osobliwymi sprawami: Króla, który chce wszystkim rządzić, Próżnego czekającego na oklaski, Bankiera liczącego gwiazdy, Pijaka, który pije z powodu wstydu, i Latarnika bez końca zapalającego i gaszącego latarnię.
Najważniejszym etapem wędrówki Małego Księcia okazuje się jednak pobyt na Ziemi, gdzie spotyka Lisa. Dzięki tej znajomości chłopiec odkrywa, czym jest prawdziwa przyjaźń i na czym polega „oswajanie” drugiego człowieka.
Thomas Mann – Czarodziejska góra
Akcja powieści rozgrywa się na początku XX wieku, w ekskluzywnym sanatorium Berghof, położonym wysoko w szwajcarskich Alpach. Głównym bohaterem jest Hans Castorp, młody inżynier z Hamburga, który przyjeżdża odwiedzić chorego na gruźlicę kuzyna. Krótka, trzytygodniowa wizyta niespodziewanie przedłuża się do kilkuletniego pobytu, gdy Hans odkrywa u siebie objawy choroby.
Sanatorium Berghof okazuje się osobliwym światem, zawieszonym między życiem a śmiercią, zdrowiem a chorobą, codziennością a oderwaniem od rzeczywistości. Castorp spotyka tam ludzi o różnych charakterach i poglądach, od których stopniowo przejmuje idee, emocje i doświadczenia. Wśród nich szczególne znaczenie mają dwaj intelektualiści: humanista i demokrata Settembrini oraz nihilista Naphta, których filozoficzne spory odzwierciedlają ideowe napięcia Europy przed wybuchem I wojny światowej.
Hans Castorp staje się świadkiem, uczestnikiem, a także obserwatorem debaty o kulturze, moralności, śmierci, miłości i sensie istnienia. Czas na górze płynie inaczej niż w świecie „na dole”, a główny bohater coraz bardziej ulega atmosferze sennego odrealnienia i intelektualnych rozważań.
Oscar Wilde – Portret Doriana Graya
Główny bohater, Dorian Gray, to piękny, młody mężczyzna, który staje się źródłem inspiracji dla utalentowanego malarza Basila Hallwarda, któy postanawia go namalować. Podczas pracy nad portretem Dorian poznaje cynicznego lorda Henry’ego Wottona, który zaszczepia w Dorianie przekonanie, że nie ma nic cenniejszego niż młodość i uroda, a życie należy poświęcić wyłącznie poszukiwaniu przyjemności. Pod jego wpływem Dorian wypowiada życzenie, by to portret nosił ślady upływającego czasu, a nie on sam.
Życzenie zostaje spełnione – Dorian zachowuje nienaganną urodę, podczas gdy na jego portrecie zaczynają pojawiać się ślady moralnego zepsucia. Każdy grzech, każda egoistyczna decyzja zostaje odnotowana na płótnie, które z czasem staje się przerażającym świadectwem jego życia. Dorian coraz głębiej pogrąża się w świecie powierzchownych przyjemności i duchowej pustki, nie ponosząc żadnych widocznych konsekwencji – poza tymi, które kryje obraz zamknięty w jego domu.
Louisa May Alcott – Małe kobietki
Akcja powieści toczy się w czasie wojny secesyjnej i skupia się na losach czterech sióstr March: rozsądnej Meg, impulsywnej Jo, łagodnej Beth i próżnej, choć wrażliwej, Amy. Każda z nich ma odmienny temperament, marzenia i sposób patrzenia na świat, ale wszystkie łączy silna więź siostrzana oraz ciepła, choć skromna, domowa codzienność. Pod nieobecność ojca, który służy w armii, dziewczynki dorastają pod opieką mądrej i czułej matki, ucząc się odpowiedzialności, samodzielności i tego, czym są lojalność, praca, empatia i miłość.
W centrum fabuły znajduje się niezależna, ambitna i pełna energii Jo, która marzy o tym, by zostać pisarką. Jej buntowniczy charakter często prowadzi do konfliktów, ale też staje się siłą napędową wielu zmian – zarówno w jej życiu, jak i w życiu najbliższych.
Franz Kafka – Proces
Głównym bohaterem powieści jest przeciętny, niczym niewyróżniający się urzędnik bankowy Józef K., który pewnego dnia zostaje aresztowany. Nie dowiaduje się jednak, jakie zarzuty przeciw niemu postawiono, ani kto go oskarża. Pomimo aresztowania Józef K. nadal może prowadzić swoje codzienne życie, ale jego myśli zostają całkowicie zdominowane przez niejasny, tajemniczy proces, który stopniowo przejmuje kontrolę nad wszystkim, co robi.
Bohater podejmuje desperackie próby, aby zrozumieć, o co jest oskarżany, i znaleźć sposób na uniewinnienie. Wędruje przez labirynt sądów, kancelarii i instytucji, spotykając kolejnych urzędników, adwokatów i ludzi, którzy zdają się posiadać pewną wiedzę o jego sprawie, ale nigdy nie mówią mu nic konkretnego. Z każdym dniem Józef K. coraz bardziej grzęźnie w sieci biurokratycznych absurdów, a wszelkie próby zrozumienia swojej sytuacji kończą się jedynie jeszcze większą dezorientacją.
Gabriel Garcia Marquez – Sto lat samotności
Akcja powieści rozgrywa się w Macondo – fikcyjnym miasteczku założonym przez José Arcadia Buendíę i jego żonę Urszulę. To właśnie wokół dziejów rodziny Buendía, rozciągających się na siedem pokoleń, zbudowana jest cała narracja.
Każde z pokoleń rodu Buendía zmaga się z własnymi obsesjami, błędami i pragnieniem wyrwania się z samotności, która zdaje się być dziedziczona wraz z nazwiskiem. Bohaterowie noszą te same imiona, powielają decyzje przodków, a ich losy coraz bardziej zapętlają się w zamkniętym kręgu. Codzienność miesza się tu z niezwykłością: zmarli nawiedzają żywych, alchemia i magia są równie realne co wojny i polityczne przewroty, a przepowiednie i znaki towarzyszą bohaterom na każdym kroku.
